Omówienie artykułu pt. „Ocena filmu łzowego przed i po fakoemulsyfikacji u pacjentów z zaćmą związaną z wiekiem” w BMC Ophthalmology w 2024 roku [1].

Prof. dr hab. med. Andrzej Grzybowski
Kierownik Katedry Okulistyki, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn
Kierownik Instytutu Okulistycznych Badań Naukowych, Fundacja Okulistyka 21, Poznań

Badanie przedstawione w artykule miało na celu ocenę filmu łzowego przed i po zabiegu fakoemulsyfikacji u pacjentów z zaćmą związaną z wiekiem. Zespół suchego oka (ZSO) jest schorzeniem powierzchni oka, które prowadzi do dyskomfortu, zmęczenia i zaburzeń widzenia, znacząco obniżając jakość życia pacjentów. Przyczynami suchego oka mogą być wiek, płeć żeńska, choroby autoimmunologiczne, nadciśnienie, cukrzyca, a także stosowanie soczewek kontaktowych czy leków (zarówno ogólnoustrojowych, jak i miejscowych). Zabieg fakoemulsyfikacji, będący jedną z głównych metod operacyjnych zaćmy, może prowadzić do wystąpienia suchego oka po operacji. Może to być spowodowane m.in. zmniejszeniem czucia rogówki, stosowaniem kropli z antybiotykami i steroidami, stanem zapalnym pooperacyjnym oraz ekspozycją na światło z mikroskopu operacyjnego.

Metodologia

Badanie przeprowadzono w szpitalach Uniwersytetu Ain Shams oraz El Watany Specialized Eye Hospital w Kairze, w okresie od lutego do grudnia 2023 roku. Było to prospektywne badanie obserwacyjne, które objęło 41 pacjentów (18 mężczyzn i 23 kobiety) w wieku od 46 do 79 lat, poddanych zabiegowi fakoemulsyfikacji. Wykluczono pacjentów z istniejącym przed operacją zespołem suchego oka oraz innymi schorzeniami oczu. Pacjentów oceniano przed operacją oraz tydzień, miesiąc i trzy miesiące po zabiegu. Do oceny filmu łzowego użyto systemu diagnostycznego opartego na sztucznej inteligencji, który umożliwiał automatyczne i ilościowe pomiary czasu przerwania filmu łzowego (NITBUT), wysokości menisku łzowego (NITMH), gruczołów Meiboma (MG) oraz grubości warstwy lipidowej (LLT). Analizy statystyczne przeprowadzono za pomocą testu jednorodności marginalnej oraz testu Q Cochrana.

Wyniki

Wyniki badania wykazały istotne statystycznie pogorszenie parametrów filmu łzowego po zabiegu fakoemulsyfikacji. Czas przerwania filmu łzowego (NITBUT) był znacząco niższy tydzień po operacji (7,15 ± 3,31 s) w porównaniu do stanu przedoperacyjnego (10,71 ± 2,71 s), a także miesiąc (7,61 ± 3,41 s) i trzy miesiące (7,66 ± 3,36 s) po zabiegu (p < 0,001). Wysokość menisku łzowego (NITMH) również spadła tydzień po operacji (0,18 ± 0,0 mm) w porównaniu do wartości przedoperacyjnej (0,30 ± 0,113 mm), z częściowym powrotem do normy miesiąc (0,20 ± 0,09 mm) i trzy miesiące (0,20 ± 0,09 mm) po operacji, jednak wartości te nie osiągnęły poziomu sprzed operacji.
Gruczoły Meiboma (MG) oraz grubość warstwy lipidowej (LLT) nie wykazały istotnych zmian po zabiegu, co sugeruje, że te parametry nie były bezpośrednio modyfikowane przez procedurę fakoemulsyfikacji.

Komentarz

Porównując te wyniki z innymi badaniami, które w większości stosowały konwencjonalne metody oceny filmu łzowego, najczęstszym wnioskiem w większości badań były statystycznie istotnie niskie wartości TBUT i TMH, niemal w ciągu tygodnia po fakoemulsyfikacji. Po tym pogorszeniu następował stopniowy powrót do zdrowia przez kolejne tygodnie i miesiące. Przyczyną tych wyników mogą być uszkodzenia nerwów rogówki spowodowane nacięciami chirurgicznymi rogówki oraz światłem mikroskopu chirurgicznego i jego intensywnością. Komórki kubkowe spojówki również mogą zostać uszkodzone, co powoduje niedobór mucyny, niewydolność filmu łzowego i niestabilność. Podczas operacji powieka jest chroniona przez pokrycie chirurgiczne, dlatego nie jest narażona na działanie nacięć chirurgicznych ani mikroskopu.
Badanie potwierdziło, że zabieg fakoemulsyfikacji może prowadzić do pogorszenia stanu filmu łzowego, szczególnie w zakresie czasu przerwania filmu łzowego i wysokości menisku łzowego, z częściowym powrotem do normy w kolejnych tygodniach i miesiącach po operacji. Gruczoły Meiboma i warstwa lipidowa filmu łzowego pozostały stabilne. Wyniki te są istotne dla oceny i zarządzania pacjentami po operacji zaćmy, podkreślając potrzebę monitorowania i ewentualnego leczenia zespołu suchego oka w tej grupie pacjentów.

Piśmiennictwo

1. Shaaban YM, Aziz BF. Tear film assessment before and after phacoemulsification in patients with age-related cataracts. BMC Ophthalmol. 2024 Jul 11;24(1):280.