Zespół suchego oka (ZSO) jest częstym schorzeniem oczu, które dotyka miliony ludzi na całym świecie. Charakteryzuje się przewlekłym brakiem lub upośledzeniem produkcji łez lub nieprawidłową strukturą filmu łzowego, co prowadzi do przewlekłego dyskomfortu, licznych objawów, a czasami poważnych konsekwencji okulistycznych. Stan ten jest związany z różnymi czynnikami ryzyka, w tym wiekiem, płcią, środowiskiem i chorobami ogólnoustrojowymi. Zrozumienie epidemiologii i czynników ryzyka ZSO ma kluczowe znaczenie w opracowaniu skutecznych strategii zapobiegania i leczenia tej szeroko rozpowszechnionej choroby oczu.

 Epidemiologia

Częstość występowania ZSO różni się znacznie w zależności od badanej populacji, zastosowanych kryteriów diagnostycznych i metody zbierania danych. Badania wykazały częstość występowania w zakresie od 5% do 50% w populacji ogólnej, przy czym częstość występowania wzrasta wraz z wiekiem. Według niedawnej metaanalizy globalne rozpowszechnienie ZSO oszacowano na 14,5%, przy czym najwyższe rozpowszechnienie odnotowano w Azji (21,6%), a najniższe w Europie (12,3%).

W Stanach Zjednoczonych częstość występowania ZSO waha się od 5% do 50%, przy czym częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn. Według Women’s Health Study, szeroko zakrojonego badania kohortowego obejmującego 39 876 kobiet, częstość występowania ZSO wynosiła 16,7% wśród kobiet w wieku 50 lat i starszych. Badanie wykazało również, że kobiety, które podały historię palenia tytoniu, zapalenia stawów i tocznia rumieniowatego układowego, miały większe ryzyko rozwoju ZSO.

fot. Canva.com

Czynniki ryzyka

Ze zwiększonym ryzykiem rozwoju ZSO wiąże się wiele czynników ryzyka, w tym m.in. wiek, płeć, środowisko i choroby ogólnoustrojowe.

Wiek

Wiek jest istotnym czynnikiem ryzyka ZSO. Wraz z wiekiem produkcja łez spada, a jakość łez pogarsza się, co prowadzi do częstszego występowania ZSO. Według badania Women’s Health Study częstość występowania ZSO wzrastała wraz z wiekiem, z 11,7% u kobiet w wieku 50-54 lat do 22,5% u kobiet w wieku 75 lat i starszych.

Płeć

Płeć jest kolejnym istotnym czynnikiem ryzyka ZSO, przy czym kobiety mają większą częstość występowania tej choroby niż mężczyźni. Badanie Women’s Health Study wykazało, że częstość występowania ZSO wynosiła 22,3% u kobiet w wieku 75 lat i starszych, w porównaniu do 11,3% u mężczyzn w tym samym wieku. Przyczyny różnic między płciami w występowaniu ZSO nie są w pełni zrozumiałe, ale mogą wynikać z różnic hormonalnych między mężczyznami i kobietami.

Środowisko

Czynniki środowiskowe, takie jak klimatyzacja, suchy klimat i niska wilgotność, również mogą zwiększać ryzyko rozwoju ZSO. Długotrwałe korzystanie z urządzeń cyfrowych, takich jak komputery i smartfony, również może przyczynić się do ZSO. Badania wykazały, że osoby korzystające z urządzeń cyfrowych przez ponad dwie godziny dziennie są bardziej narażone na rozwój ZSO.

fot. Canva.com

Choroby ogólnoustrojowe

Kilka ogólnoustrojowych schorzeń wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju ZSO. Te stany obejmują choroby autoimmunologiczne, takie jak zespół Sjögrena, reumatoidalne zapalenie stawów i toczeń rumieniowaty układowy. Inne stany, które zwiększają ryzyko ZSO, obejmują cukrzycę, zaburzenia tarczycy i niedobór witaminy A. Leki, takie jak leki przeciwhistaminowe, moczopędne i przeciwdepresyjne, mogą również przyczyniać się do ZSO.

Wniosek

Zespół suchego oka jest częstym schorzeniem oczu, które dotyka miliony ludzi na całym świecie. Stan ten jest związany z różnymi czynnikami ryzyka, w tym wiekiem, płcią, środowiskiem i chorobami ogólnoustrojowymi. Zrozumienie epidemiologii i czynników ryzyka ZSO ma kluczowe znaczenie w opracowaniu skutecznych strategii zapobiegania i leczenia tej szeroko rozpowszechnioną choroby oczu. Pracownicy służby zdrowia powinni być świadomi czynników ryzyka ZSO i edukować pacjentów w zakresie znaczenia profilaktyki i leczenia tej choroby w celu poprawy jakości ich życia.

Artykuł opracował:

Prof. dr hab. med. Andrzej Grzybowski
Kierownik Katedry Okulistyki, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn
Kierownik Instytutu Okulistycznych Badań Naukowych, Fundacja Okulistyka 21, Poznań

Literatura uzupełniająca:

1. Galor A, Britten-Jones AC, Feng Y, Ferrari G, Goldblum D, Gupta PK, Merayo-Lloves J, Na KS, Naroo SA, Nichols KK, Rocha EM, Tong L, Wang MTM, Craig JP. TFOS lifestyle: Impact of lifestyle challenges on the ocular surface. Ocul Surf. 2023 Apr 11:S1542-0124(23)00034-4.
2. Downie LE, Britten-Jones AC, Hogg RE, Jalbert I, Li T, Lingham G, Liu SH, Qureshi R, Saldanha IJ, Singh S, Craig JP. TFOS Lifestyle – Evidence quality report: Advancing the evaluation and synthesis of research evidence. Ocul Surf. 2023 Apr 11;28:200-212.
3. Sullivan DA, da Costa AX, Del Duca E, Doll T, Grupcheva CN, Lazreg S, Liu SH, McGee SR, Murthy R, Narang P, Ng A, Nistico S, O’Dell L, Roos J, Shen J, Markoulli M. TFOS lifestyle: Impact of cosmetics on the ocular surface. Ocul Surf. 2023 Apr 13:S1542-0124(23)00031-9.
4. Alves M, Asbell P, Dogru M, Giannaccare G, Grau A, Gregory D, Kim DH, Marini MC, Ngo W, Nowinska A, Saldanha IJ, Villani E, Wakamatsu TH, Yu M, Stapleton F. TFOS Lifestyle Report: Impact of environmental conditions on the ocular surface. Ocul Surf. 2023 Apr 14;29:1-52.
5. Wolffsohn JS, Lingham G, Downie LE, Huntjens B, Inomata T, Jivraj S, Kobia-Acquah E, Muntz A, Mohamed-Noriega K, Plainis S, Read M, Sayegh RR, Singh S, Utheim TP, Craig JP. TFOS Lifestyle: Impact of the digital environment on the ocular surface. Ocul Surf. 2023 Apr 14;28:213-252.
6. Stapleton F, Abad JC, Barabino S, Burnett A, Iyer G, Lekhanont K, Li T, Liu Y, Navas A, Obinwanne CJ, Qureshi R, Roshandel D, Sahin A, Shih K, Tichenor A, Jones L. TFOS lifestyle: Impact of societal challenges on the ocular surface. Ocul Surf. 2023 Apr 14;28:165-199.
7. Gomes JAP, Azar DT, Baudouin C, Bitton E, Chen W, Hafezi F, Hamrah P, Hogg RE, Horwath-Winter J, Kontadakis GA, Mehta JS, Messmer EM, Perez VL, Zadok D, Willcox MDP. TFOS Lifestyle: Impact of elective medications and procedures on the ocular surface. Ocul Surf. 2023 Apr 20:S1542-0124(23)00037-X.
8. Markoulli M, Arcot J, Ahmad S, Arita R, Benitez-Del-Castillo J, Caffery B, Downie LE, Edwards K, Flanagan J, Labetoulle M, Misra S, Mrugacz M, Singh S, Sheppard J, Vehof J, Versura P, Willcox MDP, Ziemanski J, Wolffsohn JS. TFOS lifestyle: Impact of nutrition on the ocular surface. Ocul Surf. 2023 Apr 24:S1542-0124(23)00029-0.